واژه " چین " در زبان انگلیسی هم معنای " چین " می باشد و هم معنای " ظروف چینی " را با خود دارد . چین " کشور ظروف چینی " نیز خوانده می شود . اما چه ارتباطی میان چین و ظروف چینی وجود دارد ؟
اسناد تاریخی نشان می دهد که ظروف چینی از ظروف لعابی سبز رنگ بوجود آمده است . ظروف لعابی سبز رنگ فرآورده انتقالی از ظروف سفالین به ظروف چینی محسوب می شود و ویژگی ظروف چینی را دارد و روی آن آثار باقیمانده ظروف سفالین بدوی دیده می شود . نخستین ظروف بدوی مذکور چین در خرابه های فرهنگی " لونگ شان " شهرستان " شیائو " استان " شن سی " پیدا شد و تاریخ آن به حدود 4200 سال پیش باز می گردد .
ظروف چینی واقعی چین در دوران " هان " شرقی ( از سال 23 میلادی تا سال 220 میلادی ) به وجود آمد . ظروف چینی اول در استان " جه جیانگ" واقع در جنوب چین تولید می شد . بعدها فنون تولید ظروف چینی از منطقه جنوبی به شمالی انتقال یافت و بطور قابل ملاحظه ای پیشرفت کرد . در این روند ، تولید ظروف چینی سفید امری مهم محسوب می شود . چینی سفید از ظروف لعابی سبز به وجود آمد . تفاوت آنها میزان آهن در لعاب است . مواد خام با میزان آهن کم رنگ ظروف را سفید نشان می دهد و با تغییر میزان آهن ظروف تیره رنگ مانند خاکستری ، خاکستری کم رنگ و خاکستری پر رنگ به چشم می آید . ولی ظروف چینی از ظروف تک رنگ به ظروف چینی رنگی پیشرفت کرد . اکثر ظروف چینی رنگی با جلوه دادن رنگ سفید زیبایی رنگهای گوناگون را نشان می دهد . بدین سبب تولید ظروف چینی رنگ سفید برای پیشرفت ظروف چینی دارای اهمیت زیادی است .
در دوران سلسله " تانگ " و " سونگ " از قرن 10 تا قرن 13 میلادی ، فنون تولید ظروف چینی پیشرفت کرد . سفال لعابی سه رنگ سلسله " تانگ " در این دوران تولید شد . این نوع سفال روی شکل اساسی سفالین لعاب رنگی مالیده شد و این لعاب در جریان خشک شدن آن تغییرات شیمیائی ایجاد کرد . این نوع سفال ویژگی نقاش عید بهار و مجسمه سازی چین را جلب کرد و در یک ظرف همزمان از سه نوع لعاب قرمز رنگ ، سبز رنگ و سفید رنگ استفاده کرد . پس از گرم کردن این سه نوع لعاب به هم آمیخته شده و سه نوع رنگ بهرنگهای زیادی تبدیل شد . این ویژگی سفال لعابی سه رنگ سلسله " تانگ " است .
سلسله " مینگ " ( از سال 1368 تا سال 1644 میلادی ) و سلسله " چینگ " ( از سال 1644 تا سال 1911 میلادی ) دوران پر شکوه برای تولید ظروف چینی بود . شمار و کیفیت ظروف چینی که در این مدت تولید شد ، به اوج رسید. شهر " جینگ ده جن " واقع در جنوب چین " شهر ظروف چینی " نامیده شد که ظروف چینی این منطقه صدها سال در محافل ظروف چینی سلسله " مینگ " و سلسله " چینگ " تاثیرگذار بود . حتی امروز ظروف چینی درجه یک چین در اینجا تولید می شود . صادرات ظروف چینی چین به خارج از کشور از قرن 8 شروع شد . قبل از این جاده ابریشم معروف به تبادلات تجاری و بازرگانی و فرهنگی چین با کشورهای خارجی مساعدت کرده و چین " کشور ابریشم " نامیده شده است . بعدها به دلیل صادرات ظروف چینی چین در قرن هشتم چین بار دیگر به نام " کشور ظروف چینی " در جهان شهرت یافت . در ابتدا ظروف چینی چین عمدتا به منطقه آسیا صادر می شد . پس از ورود به قرن 17 ، جمع آوری ظروف چینی چین در کاخ امپراتوری اروپای غربی بسیار رواج یافت . پس از راه انداری مسیر جدید در پرتغال ظروف چینی به هدیه پرارزش جامعه اروپا تبدیل شد . در این دوران ، سبک هنری " رکوکو " که در اروپا رایج بود ، ویژگی هایزنده ، زیبا ، ظریف و طبیعی داشت . این نوع سبک با سبک هنری چین یکسان است . بدین سبب به رواج فرآورده های با سبک چین از جمله ظروف چینی در جامعه اروپا مساعدت کرد.
آمار نشان می دهد که در قرن 17 چین سالانه حدود 200 هزار ظرف چینی صادر می کرد و در قرن 18 این میزان گاه به حدود یک میلیون می رسید . ظروف چینی چین در سراسر جهان فروخته و به کالای جهانی تبدیل شد . واژه " چای نا " یعنی " چین " نیز به دنبال گسترش ظروف چینی در انگلستان و قاره اروپا به مترادف ظروف چینی تبدیل شد و باعث شد چین با واژه ظروف چینی ارتباط نزدیک پیدا کند . هنوز معلوم نیست که این تغییرات چه زمانی صورت گرفت ، اما می توان تائید کرد به سبب دستآوردهای برجسته ظروف چینی در روزگار قدیم و راه اندازی پخش ظروف چینی ظروف چینی با ویژگی چین مورد پسند مردم جهان قرار گرفت و برای همیشه ارتباط بین چین و ظروف چینی را برقرار کرد .
مطالب مرتبط :
سفال یکی از قدیمی‌ترین ساخته‌های دست بشر است که در تمام طول عمر وی از قدیمی‌ترین ایام تاکنون مورد استفاده قرار گرفته‌است. به این جهت درگاه‌نگاری دورانهای پیش از تاریخ نقش مهمی دارد. ساخت سفال با گذشت زمان به نسبت تغییر فرهنگهای پیش از تاریخی و تجربه اندوزی اقوام بشری از نظر جنس، فرم، رنگ و نقش دچار تغییراتی چشمگیر شده‌است. این تغییرات عاملی تعیین‌کننده در تقسیم‌بندی انواع سفالهای پیش از تاریخی و بعد از آن در مورد چگونگی ساخت اولین سفال بدست انسان نظرات مختلفی ارائه شده‌است. عده‌ای ریشه سفال را در صنعت سبد بافی می‌دانند و معتقدند برای اولین بار گل‌های اندودکننده کف سبدهای گیاهی پس از خشک شدن یا قرار گرفتن در آتش و سوختن چوبهای سبد، الهام بخش سفال‌سازی بوده‌است. عامل پیدایش صنعت سفال‌سازی هر چه باشد در این مورد شکی نیست که سفالهای اولیه دست‌ساز و خشن و ماده چسبندگی آنها شن و گیاهان خرد شده بود است.
در حدود ده هزار سال پیش که انسان‌های ساکن بین‌النهرین زندگی غار نشینی و دوران جمع‌آوری غذا را پشت سر گذارده و به دوران تولید غذا شروع نموده بودند و در پهنه دشت به صورت اجتماعات اولیه کشاورزی مستقر شده بودند، تمدنی را بوجود آوردند که از مشخصات آن ساخت سفالهای ظریف و زیبای نخودی و قرمز رنگ است. این تمدن همراه با خصوصیات دیگر آن در این منطقه شکوفا گردید و به تدریج در دنیای پیش از تاریخ در منطقه وسیعی گسترش یافت. آثار و بقایای این نوع سفال از شرق دریای مدیترانه تا دره رود سند در حفاری‌های باستان‌شناسی در مناطق باستانی آشکار گردیده‌است.
یکی از سنت‌های مشخص سفالگری فلات ایران سفال قرمز رنگ منقوش است که در طول هزاره‌های ششم و پنجم ق.م. در حاشیه کویر در فلات مرکزی ایران شکل گرفت و متداول شد. این سفال‌ها دست‌ساز و برنگ قرمز و دارای خمیری مخلوط با پودر شن یا گیاهان خرد شده‌است. این نوع سفال طی حفاری‌های باستان‌شناسی از محوطه‌های باستانی چشمه علی، قره تپه شهریار، اسماعیل‌آباد، تپه زاغه، سیلک و حصار شناسایی شده‌اند.
«در این محل (سیلک کاشان) ظروف سفالین قرمز رنگی نیز پیدا کرده‌اند که از لحاظ صنعت نسبت به ظروف پیش تا حدی کامل‌تر به نظر می‌آید و معلوم می‌شود که آنها را در کوره‌های ابتدایی می‌ساختند. در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشت‌نشین فلات ایران در کار زندگی پیشرفت بیشتری کردند. در قریه سیلک نموداری از آن وجود دارد، ساکنین این محل ظروف سفالین ظریف می‌ساختند و تصویر پرندگان و حیوانات وحشی را بر روی آنها با رنگ سیاه منقوش می‌کردند و به تدریج این ظروف شفاف‌تر و شکل آنها منظم‌تر شد، از اینجا می‌توان حدس زد که مردم آن ناحیه جهت انجام این عمل به اختراع چرخ نائل شده بودن، چرخ آنها تخته باریکی بوده‌است که بر زمین می‌گذاشته‌اند و آن را با دست می‌چرخاندند و به این ترتیب به ظروف خود شکل زیباتری می‌دادند. تاکنون شبیه این‌گونه ظروف در هیچ‌یک از کشورهای آن دوران به دست نیامده است. چنین می‌توان نتیجه گرفت که ایرانیان در این صنعت سرآمد اقوام دیگر بودند و شاید اختراع مزبور ویژه آنها باشد. از ظروف سفالینی که در سیلک به دست آمده‌است تصاویر بز کوهی و اسب و خورشید و همچنین اشکال هندسی فراوان دیده می‌شود و از این اکتشافات نتیجه می‌گیریم که با وجود آنکه آهن و مفرغ در تهیه آلات و ادوات گوناگون به کار می‌رفته است صنایع کوزه‌گری و سفال‌سازی رونق خود را حفظ کرده‌است.»
مهم‌ترین تحول در صنعت سفالگری که این صنعت را به کلی دگرگون ساخت اختراع چرخ سفالگری است که در هزاره چهارم ق.م. اتفاق افتاده سفالگران ابتدا از چرخهای کند گردش یا بطئی استفاده کرده و سپس به چرخهای پرسرعت و تند گردش که امروز نیز مورد استفاده کارگاه‌های سفالگری سنتی است دست یافتند.
از اوائل هزاره سوم ق.م. نوع دیگری سفال از مناطق شمال فلات ایران به سمت داخل فلات نفوذ می‌کند که به سفال خاکستری معروف است. این نوع سفال چرخساز می‌باشد و از نظر سبک ساخت و تزیینات تحت تأثیر ظروف فلزی هم عصر خود قرار گرفته‌است. سفال خاکستری با تکنولوژی بالا و در کوره‌ای مخصوصی که سفالگر به خوبی در آن کنترل حرارت و میزان اکسیداسیون فعال را اعمال می‌کرده‌است پخته شده‌اند. فرهنگ سفال خاکستری از اوائل هزاره سوم ق.م. در مناطق باستانی یانیک تپه اردبیل، تورنگ تپه گرگان، تپه حصار دامغان شناسایی شده‌است. سفال خاکستری براق در طول عصر آهن یعنی از اواسط هزاره دوم ق.م. به بعد در اکثر نقاط فلات ایران گسترش یافت و در همین دوره به اوج زیبائی، ظرافت و پیشرفت تکنیکی در ساخت و پخت و و تزیین رسید. از نیمه‌های هزاره اول ق.م. با رونق فلزکاری صنعت سفالگری رو به افول می‌رود به‌طوری‌که در دوران تاریخی سفالهای ساخته شده، عمدتاً بسیار خشن و بدون نقش هستند و از ظرافت سفالهای پیش از تاریخی خبری نیست.
منبع : ویکی پدیا
مطالب مشابه :
سابقه ظروف سفالینه و آبگینه در ایران