آنچه می‌خوانید برگرفته از کتاب پانزده روز تا سلامتی نوشته‌ی جمشید خدادادی عضو جامعه‌ی مبتکرین و مخترعین ایران می‌باشد. از ایشان بابت این کتاب مفید و ارزنده سپاس‌گزاریم.
انسان موجودی است که از طبیعت آفریده شده و ناگزیر باید احتیاجات وی از طبیعت برآورده شود. متأسفانه، زندگی ماشینی و مدرن امروزی اکثراً مسائلی را برای انسان پیش می‌آورد که از او سلب آسایش و آرامش می‌شود. بسیاری از مردم هنگام خواب به داروهای روان‌گردان پناه می‌برند تا بتوانند لختی استراحت کنند و شب را به صبح برسانند، تا بتوانند فعالیت‌های خود را از سر گیرند. هیچ یک از رویدادهای این جهان بی‌علت نیست. هر پدیده‌ای علتی دارد، بیماری‌های اعصاب و روان و جسم نیز از این قانون مستثنی نیست و مسلماً علتی دارند.
یکی از علت‌های این بیماری‌ها را می‌توان استفاده از ظروف غذا دانست. انسان روزانه حداقل دو تا سه وعده غذا نیاز دارد که این غذاها در یکی از انواع ظروف طبخ می‌شوند. نوع ظرف در طعم و مزه‌ی غذا اثر بسزایی دارد، هم‌چنان که طعم و مزه‌ی غذا در سلامتی انسان نقش عمده‌ای دارد و می تواند شخص را بیمار یا از بیماری‌ها پیشگیری نماید. به عنوان مثال، آب گوشتی که در ظرف سفالین طبخ شود، در مقایشه با آب گوشتی که در ظرف تفلون آماده می‌شود، فوق العاده لذیذ‌تر و خوش‌عطر و طعم‌تر خواهد بود. در طبخ غذا مسائل زیادی دخیل هستند، ولی مهمترین آن‌ها روش طبخ و نوع ظرف است که می‌تواند طعم و مزه‌ی واقعی به غذا بدهد و سلامتی انسان را تأمین کند. پس نوع ظرف غذا می‌تواند به انسان آرامش و سلامتی هدیه کند و او را از بیمار شدن نجات دهد و او را در مقابل بیماری‌ها واکسینه نماید و مهم‌تر از همه، نشاط و شادابی را برای او به ارمغان آورد و موجب شود از خوردن غذا لذت کافی ببرد.
ظروف سفالین
ظروف سفالینبهترین ظرف غذا برای انشان ظروف سفالین یا گلی است. این نوع ظرف سنخیت کاملی با بدن انسان دارد و غذا در آن‌ها عطر و طعم خاصی پیدا می‌کند؛ زیرا این ها مانند انسان از جنس خاک‌اند. در این نوع ظرف غذا خیلی راحت و سریع آماده می‌شود. حتماً تا به حال با دیزی گلی غذا تهیه کرده‌اید و دیده‌اید که غذا چقدر خوشمزه و خوش‌طعم است. پیامبر گرامی اسلام در این زمینه می‌فرماید:
«خداوند به زندگی کسانی که اکثر ظروف غذای آنان گلی است، برکت می‌دهد»
به همین جهت بیشتر ظروف موجودی در جهیزیه‌ی حضرت زهرا(س) نیز گلی بوده است.
ظروف لعابی
این ظروف دو گونه‌اند: الف) ظروف گلی لعابی؛ ب) ظروف چدنی لعابی.
هردوی این ظروف کیفیت خوبی دارند، ولی ظروف چدنی لعابی بر اثر ضربه یا حرارت، به تدریج لعاب خود را از دست می‌دهند و از حالت ظروف لعابیبهداشتی خارج می‌شوند. این در حالی است که ظروف گلی لعابی یا می‌شکنند یا ترک می‌خورند که در هر دو صورت، قابل استفاده نیستند، به‌خصوص اگر ترک خورده باشد. یکی از علت‌های مفید بودن این نوع ظروف این است که هنگام طبخ، مواد غذایی با این ظروف ترکیب نمی‌شوند و هیچ نوع تغییری در آن به‌وجود نمی‌آید. از ظروف لعابی، به‌خصوص لعابی چدنی باید مراقبت کامل به عمل آید که صدمه نبیند. اگر در لعاب چدن پریدگی پیش آید، همان قسمت شروع به زنگ زدن می‌کند و دیگر نباید از آن‌ها استفاده کرد. یکی از محسنات ظروف لعابی این است که باید شعله و حرارت اجاق کم باشد؛ در غیر این صورت، حرارت زیاد به ظروف لعابی صدمه می‌زند.
استفاده از این ظروف و حرارت ملایم موجب آرام‌پختن غذا و در نتیجه، خوشمزگی و لذیذ‌‌شدن آن می‌شود. چنانکه قبلاً اشاره شد، طعم و مزه‌ی غذا یکی از بهترین راه‌های سلامتی است؛ زیرا خوشمزه‌شدن چنین غذایی اشتهای انسان را تحریک می‌کند و همین امر موجب می‌شود از نظر روحی و روانی نیز کمتر بیمار شود.
یکی از بهترین ظروف غذا است که خوشبختانه در اکثر خانواده‌ها رواج دارد. یکی از عیوب ظرف چینی این است که نمی‌شود در آن غذا طبخ کرد که یکی از علت‌های آن عدم طراحی صحیح در ساخت این نوع ظرف است. بنابراین، غذا را باید در ظرف دیگری طبخ و برای میل کردن از ظروف چینی استفاده کرد. در مجموع، این نوع ظروف کاملاً بهداشتی‌اند و استفاده از آن‌ها اشتها را تحریک و باعث وجد و نشاط انسان می‌گردند و همین امر موجب پیشگیری از بیماری‌ها خواهد شد؛ البته به شرطی که ظروف چینی از کیفیت خوبی برخوردار باشند. این نوع ظروف علاوه بر آن که از نظر بهداشتی بسیار مفیدند، شستشوی آن‌ها نیز بسیار راحت و آسان است.
ظروف مسی
این نوع طروف در گذشته رواج بسیاری داشتند و با قلع، آن‌ها را قلع اندود می‌کردند که اصطلاحاً به آن «سفید کردن» می‌گفتند. یکی از مضرات ظروف مسی اکسید شدن آن‌هاست که بسیار خطرناک است؛ زیرا مس، اکسید سبزرنگی ایجاد می‌کند که بسیار سمی است. مس، فلزی است که هادی خوبی است و حرارت را به خوبی انتقال می‌دهد. از این رو، غذا در آن سریع طبخ می‌شود.
این نوع ظروف برای طبخ برنج ایده‌آل است. امروزه ظروف مسی به خاطر سنگین و حجیم بودن و نیز نیاز به سفید کردن دیگر آن‌چنان رواجی ندارند و به ندرت در خانواده‌ها دیده می‌شود. یکی از بهترین کاربرد این نوع ظروف طبخ غذا در حجم‌های زیاد، مانند جشن‌های عروسی و میهمانی‌های بزرگ است!
ظروف چدنی
از این فلز بیشتر ظروفی می‌سازند که برای سرخ‌کردن مواد غذایی استفاده می‌شود. این نوع ظروف بیشتر در مغازه‌های ساندویچ‌فروشی و نیز به صورت ماهی‌تابه‌های کوچک در منازل مورد
ظروف چدنیاستفاده قرار می‌گیرد، از محسنات این ظروف این است که هنگام سرخ کردن، مواد غذایی به ظرف نمی‌چسبند و با حرارت کم به سرعت داغ می‌شوند و حرارت خود را از دست می‌دهند و همین امر موجب می‌شود غذا در آن‌ها با حرارت ملایم طبخ و در نتیجه، خوشمزه شود.
از مزایای دیگر این ظروف این است که هنگام طبخ، با مواد غذایی ترکیب نمی‌شوند و این مسئله از نظر بهداشتی فوق‌الهاده مهم است. برای حفاظت از این نوع ظروف بهتر است هنگام مصرف، از حداقل حرارت اسفاده شود.
ظروف سنگی
یکی از بهترین ظرف‌ها برای تهیه‌ی غذاست که متأسفانه امروزه خیلی کم از آن‌ها استفاده می‌شود. با ظروف سنگی می‌توان بهترین غذاها را طبخ کرد، خصوصاً غذاهای گوشتی، مانند انواع خورشت و آب گوشت. ظروف سنگی بسیار مناسب است و غذا در کمترین زمان، حدود دو تا دو ساعت و نیم که واقعاً زمان کمی است، با حرارت ملایم پخته می‌شود و مهم‌تر از آن، غذا در آن‌ها بسیار خوشمزه می‌شود.ظروف سنگی
بهترین نوع این ظروف سنگ‌های سیاه بدون رگه‌های سفید است. ظروف سنگی یکی از بهترین ظروف غذاست که با هیچ نوع از مواد غذایی ترکیب نمی‌شود. برای آماده‌کردن این نوع ظروف برای مصرف روزانه و نیز طولانی‌کردن عمر ظرف از روش زیر استفاده می‌کنیم:
الف) ابتدا در خرید ظرف دقت کافی به عمل آید تا بهترین نوع آن که سنگ بدون رگه‌های سفید است، انتخاب شود.
ب) پس از آن، ظرف را شسته و ۲۵۰ گرم دنبه‌ی گوسفند را چرخ کرده و همراه با ۱/۵ تا ۲ لیتر آب در داخل ظرف سنگی بریزید و در حالی که آن را روی توری قرار داده‌اید، به مدت یک ساعت با حرارت ملایم بجوشانید.
ج) سپس اجاق را خاموش و صبر کنید تا ظرف کاملاً خنک شود.
د) محتوای ظرف را دور بریزید و آن را تمیز و خشک کنید و در جای مناسب قرار دهید.
در این رابطه، توجه به چند نکته لازم به نظر می‌رسد:
دیگ سنگی را مستقیماً روی شعله‌ی اجاق قرار ندهید، بلکه همیشه آن را روی توری فلزی قرار دهید تا به آن صدمه وارد نشود.
آب غذا را طوری تنظیم کنید که نیاز به اضافه‌کردن مجدد آب نباشد؛ زیرا این کار باعث می‌شود غذا طعم و بو و مزه‌ی خود را از دست بدهد.
سعی کنید از این گونه ظروف با احتیاط استفاده کنید تا دچار ترک خوردگی و شکستگی نشوند.
ظروف بلورین یا پیرکس
ظروف پیرکساستفاده از این نوع ظروف اگر از مواد خوب تهیه شده باشند، مانعی ندارد و کاملاً بهداشتی است، ولی در هنگام طبخ غذا در این گونه
ظروف باید دقت شود که کوچکترین ترشحاتی، مانند قطرات آب با آن‌ها تماس پیدا نکنند؛ در غیر این صورت ممکن است خطراتی به بارآورد و ظرف منفجر شود. علاوه بر این، در هنگام آشپزی با این ظروف باید کاملاً احتیاط کرد تا از سوختگی نیز پیشگیری شود؛ زیرا کارکردن با آن‌ها کار نسبتاً دشواری است.
ظروف ملامین
از نظر بهداشتی مناسب نسیت و مصرف آن‌ها به خانواده‌ها توصیه نمی‌شود؛ زیرا این ظروف از مواد شیمیایی ساخته شده‌اند و برای استفاده‌ی غذاهای گرم و داغ توصیه نمی‌شوند. استفاده از این نوع ظروف برای غذاهای گرم و داغ عوارض ناگواری را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین، بهتر است فقط برای غذاهای سرد به‌کار گرفته شوند. چون روکش این گونه ظروف به مرور کنده و خورده می‌شوند. در مجموع، ظروف بهداشتی نیستند؛ زیرا از مواد حلقوی یا آروماتیک ساخته می‌شوند و این مواد برای سلامتی مضرند.
ظروف آلومینیومی و روی
ظروف آلومینیومیاین نوع ظروف از فلزی به نام آلومینیوم یا روی ساخته می‌شوند و بیشتر مردم از این ظروف استفاده می‌کنند. برای قابل مصرف شدن این نوع ظروف بهتر است ابتدا آن‌ها را خوب شسته و با مقداری شیر بجوشانیم. توصیه می‌شود: اول این که، از طبخ مواد اسیدی مانند گوجه فرنگی به صورت رب در این ظروف خودداری شود. دوم این که، در موقع طبخ غذا در آن‌ها از قاشق چوبی استفاده شود تا ذرات آلومینیوم یا روی با مواد غذایی ترکیب نشود. مقایب ظروف آلومینیومی این است که ورود ذرات این فلز در بدن خطرات
ظروف رویی زیادی از جمله کندی ذهن و شعور و مسمومیت ایجاد می‌شود، اما استفاده از ظروف روی محسنات زیادی دارد، از جمله تقویت مغز و اعصاب و کارکرد بهتر غدد درون‌ریز؛ زیرا این عنصر باارزش؛ یعنی روی در تمام هورمون‌ها نیز وجود دارد و موجب می‌شود اندام‌های انسان به راحتی کار خود را انجام دهند و همین امر موجب نشاط و شادابی در آدمی می‌شود. کمبود روی در بدن باعث به‌وجود امدن لکه‌های سفید در روی پوست و روی ناخن می‌گردد.
ظروف استیل
اگر در نظافت این نوع ظروف که از فلزی به نام استیل یا ورشو ساخته می‌شوند، کوشا باشیم، کاملاً بهداشتی‌اند. عموماً آهن‌را این فلز را جذب نمی‌کند. در طبخ غذا با این گونه ظروف از حداقل حرارت باید استفاده کرد؛ زیرا حرارت را به سرعت انتقال می‌دهند و به همین خاطر، از طبخ برنج در این نوع ظروف باید خودداری کرد. در عوض، چنین ظروفی برای طبخ انواع خورشت‌ها بسیار مناسب‌اند؛ البته به شرطی که از حرارت ملایم استفاده شود.ظروف استیل
این نوع ظروف از نظر روانی منظره‌ی خوبی ندارند؛ زیرا محیط بیمارستان را تداعی می‌کنند و همین موضوع موجب تشویش و نگرانی خاطر می گردد و نیز در هنگام غذا، در اثر برخورد قاشق و چنگال با آن‌ها سر و صدای خاصی ایجاد می‌شود که از این نظر ممکن است برای افراد خوشایند نباشد و موجب ناراحتی‌های عصبی شود.
ظروف تفلون
ظروف تفلوناین نوع ظروف عموماً بهداشتی نیستند؛ زیرا تفلون ماده‌ای شیمیایی به نام «پلی تترا فلوئورو اتیلن» است که به صورت روکش برای برای ظروف آلومینیومی استفاده می‌شود و هنگام طبخ غذا به مرور کنده و همراه غذا خورده می‌شوند و این امر در طولانی مدت، عامل ایجاد بیماری‌های صعب العلاج می‌گردد. به هر حال، با گذشت زمان، ظروف تفلون به ظرف آلومینیومی تبدیل می‌شوند.
ظروف پلاستیک
این نوع ظروف معمولاً بهداشتی نیستند و استفاده از آن‌ها برای کودکان مضر است. ظرف پلاستیکی در کودکان آلرژی و حساسیت ایجاد می‌کند و دچار بیماری‌های پوستی می‌شوند. متأسفانه امروزه استفاده از مواد پلاستیکی همه‌گیر شده‌اند و ضررهای مربوط به خود را دارند. بنابراین، بهتر است تا حد امکان کمتر از آن‌ها استفاده شود تا از عوارض آن در امان بمانیم.
منبع: پانرده روز تا سلامتی/جمشید خدادادی/تهران/سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران (مؤسسه نشر شهر)/چاپ شانزدهم/۱۳۹۲/صص ۳۵۴-۳۴۷.
مطالب مرتبط :
وقتی رنگ و لعاب بر سفال ساخته شده بنشیند چینی نام می گیرد. مواد اولیه تولید ظروف چینی شامل خاک کانولن سیلیس و فلوسپات می باشد که این مواد اولیه با فرمول خاص ترکیب می شود و خمیری تشکیل می شود که به این خمیر کالباس می گویند. این کالباس در قسمت فرم فرآیندی طی می کند و با استفاده از دستگاههای فرم به ظروف تبدیل می شود.
در روش دوم دوغاب در قالب ریخته می شود. سپس در مرحله بعد بمدت یک روز می ماند و بعد از اینکه خمیر دلخواه شکل گرفته پوشیده از رنگ و لعاب شد در کوره قرار می گیرد و ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۰ درجه حرارت، پخته می شود سپس نمونه هایی از عکس برگردان بر روی ظروف چسبانده می شود و دوباره وارد کوره می شود. در ایران صنعت چینی ۴۰ سال سابقه دارد و ۱۸ کارگاه تولید چینی در کشور وجود دارد. در جهان حدود ۲۰۰۰۰۰۰ تن چینی توید می شود و ایران با تولید ۸۵۰۰۰ تن چینی دومین کشور تولید کننده ظروف چینی در دنیاست.
ظروف غذاخوری چینی سفید یا رنگ روشن رنگ، کلاسیک هستند: این ظرف‌ها تجملی، زیبا و تمیز می‌باشند. تنها مشکل آن‌ها این است که بعد از چند سال استفاده کردن، سطح این ظروف تعداد زیادی لکه خاکستری رنگ که حاصل برخورد قاشق، چنگال و چاقو با سطح این ظروف است، می‌گیرد.
این مسئله سبب می‌شود تا فرد وسوسه شده تا این ظرف‌ها را اهدا و به جای آن‌ها کاسه و بشقاب‌های جدید تهیه کند؛ اما حقیقت این است که شما می‌توانید بشقاب و کاسه‌های خود را در کوتاه ترین زمان ممکن و با کمترین هزینه همانند روز اول براق سازید.
شما به مقداری زور بازو، آب و یکی از این سه مواد نیاز دارید، که احتمالا دو تا از آن‌ها را از قبل دارید؛ در حالی که سومی را نیز به راحتی و با هزینه کم می‌توانید از مغازه‌ها یا فروشگاه‌ها خریداری کنید.
جوش شیرین، کرم تارتار (طرطیر) یا Bar Keeper’s Friend
ثابت شده است که شما می‌توانید این لکه‌ها را به آسانی توسط پودرهای ساینده از قبیل آنچه در بالا ذکر شد از بین ببرید. وسیله‌ی پاک کننده خود را انتخاب کرده و آن را به وسیله‌ی آب به شکل خمیر درآورید. سپس از انگشتان خود، یک اسفنج یا یک تکه پارچه استفاده کنید تا لکه‌های موجود را توسط خمیر آن قدر بمالید تا پاک و ناپدید شوند.
به خاطر داشته باشد که این عمل تنها بر روی لکه‌ها جواب می‌دهد. اگر ظرف غذا خوری شما دچار شکستگی یا خراش شده است، این پاک کننده‌ها کمک زیادی به شما نخواهند کرد و ممکن است در صورتی که محکم آن را پاک کنید، خراش‌ها بدتر شوند.
Mom Outnumbered ترکیبی از مایع و پودر Bar Keeper’s Friend را استفاده کرده و نتیجه آن همان طور که در بالا مشاهده می‌کنید، خارق العاده بوده است.
چرا و چگونه این فرایند کار می‌کند؟
همان طور که در بالا ذکر شد، جوش شیرین و کرم تارتار هر دو از سایندگان ملایم هستند. اگر ظروف غذا خوری شما به صورت سطحی لکه‌دار شده است، احتمالا یکی از آن‌ها در رفع لکه‌های حاصل از برخورد چنگال و چاقو با سطح ظرف موثراند.
اگر ظروف غذاخوری شما نسبتا سنگین و شکیل است، احتمالا شما بخواهید از پاک کننده Bar Keeper’s Friend برای پاک کردن سطح استفاده کنید. چرا؟ زیراBar Keeper’s Friend شامل اگزالیک (اکسالیک) اسید بوده که عموما در شوینده‌ها استفاده می شود تا لکه‌های رنگ یا جوهر را رفع کند. اگزالیک اسید می‌تواند اجزای حل نشدنی آهن(غیر قابل حل در آب) را به چیزهایی تغییر دهد که قابل حل‌اند (می‌توانند در آب حل شوند). بسیاری از ظروف از استیل ضد زنگ ساخته شده‌اند که شامل آهن و فلزات دیگر می‌گردد که خود دلیل بر جای گذاشتن لکه‌های خاکستری بر روی سطح ظرف می‌باشد.
در حین تمیز کردن می توانید این روش را بر روی ظرف‌های روزانه خود یا چینی‌های مرغوب انجام داده و نکات لازم را از دوستان و منابع معتبر دریافت کرده و آن‌ها را ابتدا بر پشت بشقاب‌ها تست کرده تا مطمئن شوید که این روش پاک کنندگی بر کالاهای شما خسارتی وارد نخواهد آورد. کار از محکم کاری عیب نمی‌کند، به خصوص اگر اسباب به ارث رسیده یا ظروف چینی جهیزیه خود را تمیز می‌کنید.